Nu 2023 ten einde loopt en we alle soorten weer voorbij hebben zien komen mogen we wel vaststellen dat we geen Witte Kerst krijgen dit jaar. Na droge periodes, heel warme en heel natte periodes sluiten we dit tuinjaar af. En tuinliefhebbers en Groei & Bloeiers in het bijzonder, kijken al weer uit naar het volgende seizoen, de Lente. We wensen jullie gezellige Kerstdagen en jaarwisseling toe. En op naar een mooi tuinjaar voor 2024 in goede gezondheid.

Namens het bestuur Groei & Bloei Midden-Kennemerland
Mercedes Docter-van het Kaar
 

De laatste nieuwsbrief van 2023. In deze nieuwsbrief leest u meer over de favoriete plant van Riet Vroegop de data bloemschikken voor het voorjaar 2024 zijn bekend en een verslag van het korte leven van de wintervlinder. De eerste lezing van 2024 is een presentatie van de tuinenreis naar Sleeswijk-Holstein op donderdag 11 januari. Na afloop deze presentatie nodigen wij u uit om met elkaar te proosten op een mooi en gezond 2024. Graag tot dan.

Van Liesbeth en Just van Duin kreeg ik het schepje overhandigd en dan….? Moeilijk als een zwak hebt voor veel planten die je mooi en/of bijzonder vindt. Bij mij is de keuze uiteindelijk gevallen op een plant die niet bij iedereen bekend is, vooral omdat hij fors van formaat is en veel ruimte in de tuin nodig heeft: de Gunnera manicata.

Ik groeide op in een gezin waar weinig plantenkennis was. En zoals nu was er geen bibliotheek in de buurt waar je boeken kon lenen over wat er groeit en bloeit. Belangstelling voor plantjes had ik wel en dicht bij ons huis was er een rangeerterrein van een vrachtspoor waar ik veel verschillende planten vond. Die nam ik mee naar school en één van de onderwijzers kon daar namen aan geven. Dat was het begin van mijn plantenkennis die later werd uitgebreid door een abonnement op de Margriet.

Daarin stond een tuinrubriek van Elisabeth de Lestrieux die me zeer aansprak. In één van die artikelen behandelde zij heel beeldend de Gunnera manicata. Dat deed ze zo overtuigend dat ik dacht: mochten wij ooit een grote tuin krijgen, dan moet die plant er zeker inkomen. Want ruimte heb je nodig: het is echt een gigant met reusachtige, op rabarber lijkende bladeren. En tot onze vreugde is die grote tuin er gekomen! Omdat de plant vorstgevoelig is verzamelen we in het najaar al het blad dat van de bomen komt en daarmee bedekken we de Gunnera en dat scheelt nogal wat gesleep met de gft-bak. Alles blijft op eigen terrein en uiteindelijk ‘knakken’ we de stelen van de grote bladeren en dekken daar alles mee af, eventueel nog verzwaard met takken om wegwaaien te voorkomen.

In het voorjaar zie je de plant weer voorzichtig tevoorschijn komen. Eerst ziet het er nog niet uit, maar richting zomer krijgt hij weer prachtige stevige en grote groene bladeren met daartussen mooie koperkleurige bloemkolven. De Gunnera manicata ook wel ‘mammoetblad of reuzenrabarber’ genoemd kan zo’n 2 meter worden en verbreedt zich elk jaar, dus je moet hem wel binnen de perken houden. Het is een aandachttrekker; meerdere malen krijgen we de vraag: wat is dat? Kun je het eten? Is het een soort rabarber?

Feitelijk is de Gunnera manicata een exoot afkomstig uit Brazilië waar de plant groeit op vochtige rotsachtige gronden. Het zou een prehistorische plant zijn en wordt daarom ook wel ‘dinosaurusvoer’ genoemd. Aan de bladeren wordt ook geneeskrachtige werking toegekend.

Het schepje, of in mijn geval de schep, geef ik door aan Marjan van der Voort die ik ken van het roeien bij de ARZV. Zij is net als ik al langere tijd lid van Groei en Bloei en we praten bij de koffie regelmatig over tuinieren. Vorig jaar is ze verhuisd en er zijn toen verschillende planten meeverhuisd waarover ze vast wel iets wil vertellen.

Elly van der Laan en Froukje van der Schaaf hebben weer een mooi en gevarieerd aanbod aan lezingen voor ons uitgezocht. Plaagdieren zoals bladluizen, ongekende groenten, ijsheiligen en natuurlijk planten en bloemen. Komend jaar zal er ook een lezing in de middag worden gehouden. Bent u nieuwsgierig, dan kunt u nu alvast op onze website de data en onderwerpen van de lezingen opzoeken en in uw (Groei & Bloei)agenda noteren https://midden-kennemerland.groei.nl/activiteiten-actueel/leeg-5

De kleine wintervlinder is de meest voorkomende wintervlinder in ons land. Begin december fietste ik in de schemering en zag werkelijk honderden kleine witte vlindertjes in de koplamp van mijn fiets: allemaal mannetjes van de kleine wintervlinder. Ze verschijnen pas na de eerste nachtvorst en je kunt deze nachtvlinder nu vrijwel overal in Nederland tegenkomen, meestal in bosachtige streken en op de zandgronden en blijven ongeveer tot begin januari

De vlinders zijn vooral aan het begin van de avond goed te vinden. Mannetjes zitten dan op de stammen van bomen en hebben hun vleugels omhoog boven hun lijfje, zodat ze als 'vlaggetjes' oplichten als je met een lantaarn de bomen afzoekt. Soms kun je op een boom zo twintig tot dertig kleine wintervlindermannen aantreffen. Deze mannen wachten geduldig op de vrouwtjes, die zich onder de boom tussen het strooisel hebben verpopt. De vrouwtjes van de kleine wintervlinder hebben geen vleugels. Je zal ze dan ook niet snel herkennen als vlinder. Als de vrouwtjes, die dus niet kunnen vliegen, uit de pop komen, kruipen ze langs de boomstam naar boven. Daar kunnen ze de wachtende mannetjes bijna niet missen. Het vrouwtje zoekt een geschikte partner en paart met hem, zodat haar eitjes bevrucht worden. Na de paring kruipt ze verder omhoog om bovenin de boom haar soms zelfs 150 eitjes te leggen. Voedsel hebben de vlinders niet nodig. Zij hebben als rups zoveel gegeten dat ze hun korte vlinderleven prima zonder kunnen.

Het volgend voorjaar komen de rupsen uit de eitjes. Dat doen zij op het moment dat de knoppen van de bomen open gaan. Ze spinnen bladeren aan elkaar waarin ze schuilen en eten gaten in de bladeren. Zelf  worden de rupsjes ook gegeten want de meesjes hebben op dat moment ook jongen en veel eten nodig om hun jongen te voeden. Zonder de kleine wintervlinders zouden we heel veel minder mezen hebben! De rupsjes die de mezen wel overleven laten zich in juni aan zelfgespannen draden naar de grond zakken waar ze verpoppen. De poppen blijven heel de zomer in de grond om in oktober-november als volwassen vlinder uit te vliegen/kruipen.

In december waren de kerstworkshops goed bezocht. Er zijn meer dan 40 prachtige kerststukken gemaakt. Allemaal verschillend want eigen inbreng en smaak is belangrijk. Ook in 2024 gaan we weer aan de slag. Wij gaan werken met de mooie groene vazen die wij in het najaar ook gebruikt hebben. Wel zo handig want want velen van ons hebben al een aardige voorraad vazen. Heeft u geen (geschikte) vaas? Geen probleem. Geef dit op bij de aanmelding en er wordt voor een vaas voor u gezorgd.
De workshops zullen worden gehouden op dinsdagmiddag 23 en woensdagavond 24 januari, dinsdagmiddag 20 februari en woensdagavond 21 februari en de laatste workshop, dat wordt een Paasschikking, op dinsdagmiddag 19 en woensdagavond 20 maart. 

Meer informatie, aanmelding en kosten:https://midden-kennemerland.groei.nl/home

Op donderdag 11 januari 2024 geeft Kitty Wiegert een presentatie over de tuinreis naar Sleeswijk-Holstein, die plaats vindt van dinsdag 25 tot zaterdag 29 juni, 2024. Deze bestemming, Sleeswijk-Holstein, ligt ten noordwesten van Hamburg, een vlakke agrarische omgeving. Ook hier heeft de tuincultuur zich de laatste decennia gaandeweg ontwikkeld. Wij bezoeken met name particuliere tuinen. De meeste Duitse tuineigenaren hebben in Engeland maar ook in Nederland inspiratie opgedaan voor hun tuinontwerpen. Veel tuinen en planten zullen u dan ook bekend voorkomen, maar ze hebben toch een eigen identiteit.

De reis vindt eind juni plaats, midden in het rozen seizoen. In veel tuinen bloeien de rozen volop en naast een bezoek aan de ‘Rosengarten an der Elbe’, staat ook een bezoek aan het Rosarium in Uetersen op het programma. Extra op het programma is een bezoek aan de stad Lübeck aan de Oostzee kust waar u op uw gemak kunt rondkijken. Ook aan het plantenaanbod is gedacht. U kunt een keuze maken uit het eigen stekgoed van Christopher Buhr tot het professionele aanbod bij Garten de Horizonte.Een reis met een gevarieerd aanbod van tuinen bij onze Oosterburen. Benieuwd? Dan zien wij u graag op donderdag 11 januari om 20.00 uur. Aansluitend zullen wij met elkaar proosten op het nieuwe jaar.

De gele trilzwam zie je vaak al van ver. Een helder gele of wat oranje vormeloze klodder op een dode tak die op de grond ligt of nog vastzit aan de boom. Meestal groeit hij op een tak van een eik, maar hij kan ook op andere loofbomen voorkomen, zoals wilg of populier. De kleur wordt bepaald door de leeftijd en het vochtgehalte. Vooral in het duin is de gele trilzwam wel vaker meer fel oranje dan geel. Als de gele trilzwam wat ouder is trekt hij langzaam bleek weg. Bij strenge vorst verdroogt de zwam en verschrompelt tot een taai donkeroranje velletje. Na de vorst en een regenbuitje kan hij zo weer opzwellen tot zijn oorspronkelijke vorm en krijgt hij weer meer kleur. Hoewel gele trilzwam het hele jaar te vinden is, zien we ze het meest in de winter. De vruchtlichamen zijn enkele centimeters groot, maar ze kunnen ook wel tien centimeter worden. 
Tot voor kort had gele trilzwam in Nederland het rijk alleen. Maar door klimaatverandering maakt vanuit het zuiden een dubbelganger opmars: de gele hersentrilzwam. Deze wordt nu nog het meest in het zuiden en midden van ons land gevonden, maar hij kruipt langzaam maar zeker naar het noorden.

Vogels vliegen op als gevolg van een acute vluchtreactie door plotseling lawaai en licht. In een land als Nederland met zeer veel overwinterende vogels gaat het echt om miljoenen vogels die worden beïnvloed door het afsteken van vuurwerk. Tot een afstand van 10 km hebben vogels last van het massaal afsteken van vuurwerk zoals gebeurt tijdens Oud en Nieuw. Uit onderzoek van de Universiteit van Amstedam blijkt dat grotere vogels zoals ganzen, eenden en meeuwen opvliegen door het grootschalig afsteken van vuurwerk tot wel honderden meters hoogte en blijven zij wel tot een uur in de lucht. Vliegen kost veel energie, dus in de koude wintermaanden wil je vogels zo min mogelijk verstoren. Omdat 62 procent van alle vogels in Nederland binnen een straal van 2,5 kilometer van bewoond gebied leeft zijn de gevolgen voor alle vogels in het hele land groot. Onderzoekers van de Uva pleiten voor grote vuurwerkvrije zones. Voor vogels zou het het beste zijn als we overgaan naar lichtshows zonder geluid, zoals drone-shows of siervuurwerk zonder heel harde knallen.

Per 1 januari 2024 verwelkomt Groei & Bloei Femke Lampe-Braun (45) uit Vught als haar nieuwe algemeen directeur. Ze neemt het stokje over van Flip van Leeuwen, die na 27 jaar met pensioen gaat. Lees meer Femke en waarom zij ervoor gekozen heeft om directeur van Groei & Bloei te worden https://groei.nl/actueel/nieuws/femke-lampe-braun-nieuwe-directeur-groei-bloei. Wij zijn nog op zoek naar gezellige mensen die mee willen denken over activiteiten die wij kunnen organiseren voor onze leden. U hoeft niet alles zelf uit te voeren: wij hebben een team van 50 enthousiaste vrijwilligers dus aarzel niet en neem tijdens de nieuwjaarsborrel even contact met een van ons op. 

Geveltuinen zijn goed voor de biodiversiteit – het groen is aantrekkelijk voor bijen, insecten, vlinders, vogels, egels. Ze helpen ook voor de opvang van water bij stevige regenbuien; zelfs zo’n smal strookje tuin maakt hier al een verschil. Met groen en bloemen wordt het bovendien minder kaal, de voorkant van de flat zal ervan opfleuren.

Het lijkt misschien vreemd om te tuinieren in de winter, maar dit is juist een goede tijd om nieuwe plantjes in de grond te zetten: de wortels kunnen zo goed aanslaan voordat de groei en bloei begint. Dus hebben we de laatste weken intensief met de gemeente, de woningstichting en bewoners gewerkt aan een plan voor bij de gerenoveerde flats in Vrieswijk met budget door de gemeente ter beschikking gesteld. Er komen verschillende soorten groenblijvende en bloeiende plantjes. Allemaal lage beplanting. Op het moment van schrijven nadert de voltooiing. Zaterdag 30 december gaan de plantjes de grond in. Het belooft een gezellige buurtbijeenkomst met koffie/thee en wat lekkers te worden. Mooi om onze kennis en ons netwerk te kunnen gebruiken voor vergroeningsprojecten in de openbare ruimte en groen voor verbroedering zorgt.

Tuinvogels kijken vanuit je luie stoel en tegelijk alvast oefenen voor de Tuinvogeltelling van januari? Dat kan, neem online een kijkje bij de voedertafel van de Vogelbescherming. Er is altijd wel wat te zien: merel, houtduif, misschien wel een grote bonte specht, meesjes, muisjes… Muisjes? Ja, met de schemering komen de muisjes en die zijn heel behendig. Nu maar wachten dat er live een van deze volgevreten kleine kraaloogjes door een uil gevang en opgepeuzeld wordt. Het blijft toch een voedertafel. https://www.vogelbescherming.nl/tuinvogeltelling/webcam-voedertafel

Op de website van Groei & Bloei landelijk maakte ik kennis met Esther en Joke van Festina Lente Tuin in Katwijk. Eenjarige planten zijn volgens de dames onmisbaar, ze voorzien de tuin van het vroege voorjaar tot aan de late herfst van kleur. Door het gebruik van eenjarigen is de tuin bovendien elk jaar anders. De vroege bloeiers worden tussen eind februari en begin maart in de koude kas gezaaid. Zodra er een kiem met twee bladparen te zien is, worden ze verpot en gaan ze al snel naar buiten om af te harden. Zijn de plantjes 10 centimeter hoog, dan worden ze getopt. Zo krijg je vollere planten. Esther en Joke hebben een top 4 gemaakt van de leukste planten om vroeg te zaaien.

1. Linaria maroccana: Vlasleeuwenbekjes groeien gemakkelijk en zaaien zich uit in de tuin. Ze geven een mooi verticaal accent en zijn zowel solitair als in een flinke groep heel mooi toe te passen. Er is een lage (30cm) en een hogere (60cm) soort. 

2. Malcolmia maritima Een lieflijke plant in een pastel-gekleurde mix. Groeit compact en is daardoor heel geschikt voor potten en bakken. Bijen zijn er dol op en het geurt heerlijk. 

3. Omphalodes linifolia. ‘Witte onschuld’ is de Nederlandse naam. Het blad is grijs en de witte bloemen lijken er luchtig boven te dansen. Omphalodes kan ook wel wat schaduw verdragen en zaait zich gemakkelijk uit.

4. Eschscholzia californica. Beter bekend onder de naam Slaapmutsjes staan op de kwekerij al vroeg in het voorjaar te bloeien. Lekker in de zon en flink droog.Het is een uitstekende plant voor in een geveltuintje op het zuiden. Je hebt er geen omkijken naar. En eenmaal aan de bloei zaaien ze zichzelf uit.

Ook van kwekerij Margriet uit Sint Pancras kunnen zaden besteld wordenvwaaronder: Lathyrus odoratus 'Painted Lady' en Consolida ajacis ‘Blue Spire’ (zaaien vanaf februari),  Asarina scandens en Briza maxima (vanaf maart).

Je kunt de zaden meteen bestellen: https://groei.nl/actueel/niezaaien uws/vroege-eenjarigen-zaaien. Op de website van Groei & Bloei staan nog veel meer zaden van planten en groenten om te bestellen. 

Vroege vogels
Zondagochtend 24 december is "onze" Iris Veltman te gast bij het radioprogramma Vroege Vogels. De uitzending (7-10 uur) kan later worden teruggeluisterd mocht het tijdstip te vroeg zijn. Iris vertelt daarin waarom onze tuinen zo belangrijk zijn in het voorkomen van wateroverlast droogte en erosie en wat je zelf daartegen kunt doen. Dit alles en nog veel meer is natuurlijk ook terug te vinden in haar prachtige boek Tuinlogica.

Farming Textiles
Expositie in museum Kranenburgh in Bergen. Een bijzondere tentoonstelling van Diana Scherer waarin zij de grenzen opzoekt tussen plantencultuur en -natuur. Zij creëert kunstmatige biotopen om haar werk te laten groeien met behulp van aarde, zaden, licht en ondergrondse sjablonen in zowel natuurlijke als door de mens gemaakte patronen. De tentoonstelling is daar te zien t/m 10 maart 2024

Podcast
Over deze tentoonstelling is ook een podcast gemaakt. Caspar Stalenhoef praat met Norbert Peeters, botanisch filosoof aan de Universiteit Leiden. Hij heeft veel geschreven over Charles Darwin en andere natuurvorsers, die net als Diana Scherer naar wortels kijken: hoe levendig, wonderlijk én belangrijk dat is. De podcast vindt u op de website van het museum https://www.kranenburgh.nl/

Nog geen lid van Groei & Bloei of u wilt iemand anders een lidmaatschap aanbieden? Nu is er een leuke actie: u ontvangt het tijdschrift van Groei & Bloei van het decembernummer van 2023 tot en met het decembernummer van 2024 voor slechts € 69,50 en daarbij een welkomsgeschenk. Het welkomsgeschenk is een complete mezenverwenset bestaande uit een nestkastje, voersilo en een zak zaad (adviesprijs € 37,95). De rupsjes van de kleine wintervlinder zullen u dankbaar zijn. Interesse? neem contact op met de ledenadministratie of PR, zie website.

De lezingen beginnen om 20.00 uur. De zaal gaat om 19.30 uur open. Het overzicht van de lezingen in 2024 vindt u terug op de website

• donderdag 11 januari Kitty Wiegert over de tuinenreis van 2024 met aansluitend een nieuwjaarsborrel. Ter Coulsterkerk, Heiloo
• dinsdagmiddag 23 en woensdagavond 24 januari. Workshop bloemdesigh, Ter Coulsterkerk Heiloo
• woensdag 7 februari een lezing over bladluis en andere plaagdieren door Suze Peters. Castricum De Bloemen
• dinsdagmiddag 20 en woensdagavond 21 februari. Workshop bloemdesign, Ter Coulsterkerk Heiloo
• zaterdag 24 februari uitdeeldag bomen van Meer Bomen Nu: Beverwijk Park Westerhout .
• zaterdag 2 maart uitdeeldag bomen Heemskerk Boerderij Dierendorp 
• woensdag 6 maart Bart Korft over wilde planten van Noorwegen. De lezing is aansluitend op de ALV. Ter Coulsterkerk, Heiloo
• dinsdagmiddag 19 en woensdagavond 20 maart. Workshop bloemdesign, Ter Coulsterkerk Heiloo