De herfst doet haar intrede. Wij merken het aan alles: bladeren vallen, paddenstoelen komen te voorschijn, spinnen in huis en we gaan weer anders eten. Een mooie tijd om lekker te komen snuffelen op onze najaarsmarkt naar leuke plantjes voor je tuin, met pompoenen aan de slag te  gaan en om een presentatie over de winter in het oudste nationale park van de Verenigde Staten, Yellowstone, bij te wonen. Zijn er onderwerpen waarvan je wel een presentatie zou willen bijwonen, laat het ons dan even weten. Misschien kunnen wij dat realiseren. Suggesties zijn altijd welkom, niet alleen over presentaties, maar ook voor workshops en excursies. Geef het door op: info@midden-kennemerland.groei.nl 

Mijn lievelingsplant in mijn tuin is een roos. Onbekend wat de naam is maar het is een oude theeroos, roze met grote bottels in het najaar. Hij staat al in onze tuin sinds we er zijn komen wonen. Meer dan veertig jaar oud. De roos is een stekje uit het snoeiafval van de tuin van mijn ouders, dat ik toevallig vond op de composthoop. Net in de tijd dat wij een huis met tuin tot het onze mochten rekenen. Mijn vader had niet veel met tuinieren, niets eigenlijk. Hij maaide het gras.Het beeld daarvan is nog haarscherp, zakdoek bij de hand om het voorhoofd mee af te vegen. En later ook gemotoriseerd. Maar de rozen op weg naar de voordeur kregen zorg. Mest en as uit de open haard en ze werden steeds kort gesnoeid. Vond ik altijd zonde, want ze bloeiden dan ook nog. Mijn roos is dan ook met weinig tevreden, dat is fijn. Ze is altijd meters hoog, sterk verhout en bloeit om mij te plezieren en te herinneren aan waar ik geworteld ben geraakt, in Heiloo.

Toen mijn vader overleed ging er een knop mee in de kist, mijn vader overleed veel te vroeg. Dus een knop vond ik gepast. De tweede roos is ook een oude theeroos, een mooi exemplaar uit de tuin van mijn  zusje. Daar overcompleet, hier meters hoog, het zijn echter geen klimrozen! Ik houd gewoon van hoge begroeiing, de intimiteit die dat in de tuin creëert. 
De laatste is dan wel een klimroos, oranje prachtig tegen een blauwe lucht met witte wolken. Ze hebben wel eens ergens last van: black spot of bladrollers. Het feit dat ik nooit spuit bewijst dat dit ook overbodig is voor het doorleven van de roos. Net als het steeds kort terugsnoeien, dus rozen bewerkelijk? Welnee!

Ik geef het schepje over aan Arjan Boekel

Het wordt een traditie: een plantjesmarkt in het najaar. Het najaar is de ideale periode om te planten: de grond is nog lekker warm en in de herfst valt er genoeg regen dus de plantjes slaan direct goed aan. Kom op zaterdagochtend 4 oktober langs om te kijken wat de kwekers van onze vereniging voor je hebben. Ook de nieuwe Groei & Bloei agenda zal bij de PR-stand aanwezig zijn. De markt is van 10.30 uur tot13.30 uur of 'tot wij los" zijn. Wij zijn te vinden achter de grote loods in de tuin van de familie Hiemstra-Louwe aan de Kapelweg 70 in Limmen. Hier staan onze kwekers voor je klaar met advies over plantjes en stekjes uit hun eigen tuin

Yellowstone National Park in de VS is het oudste nationale park van de VS en het grootste actieve warmwatergebied ter wereld met meer dan 10.000 geisers en warme bronnen. Samen met de omringende national forests en het Grand Teton National Park geldt dit als ‘s werelds grootste ongerepte ecosysteem van de gematigde streken. Natuurfotograaf Fred van Wijk heeft daar tijdens een hele strenge winter ( -25º C) een fotoreis gemaakt met opgewaaide sneeuwduinen wat met de aanwezige geisers prachtige beelden oplevert. Ook is heeft hij een mooie serie gemaakt tijdens de Indian Summer met prachtige herfstkleuren en de bronstijd van wapiti's en elanden. 
De presentatie is op donderdagavond 9 oktober 2025 in de Ter Coulsterkerk, Holleweg 111 in Heiloo. We starten om 20.00 uur. Gratis bij te wonen door leden van Groei & Bloei. Niet-leden betalen 5,--.

Er zijn nog een paar plekjes vrij bij de bloemschikcursussen.De workshops worden gehouden op dinsdagmiddag en woensdagavond. De eerste lessen zijn al op 14 en 15 oktober. Mercedes die deze gezellige workshops verzorgt, bruist van de inspiratie. Het worden weer creaties met een bijzondere insteek. Klik hier voor meer informatie en aanmelden. 

Een mooie mand goed gevuld met bloembollen bloeit van begin van het jaar tot (en soms tot en met) de zomer. Het is een inmiddels beproefde methode die gebruikt wordt om de bloeiboog zo lang mogelijk te maken: de lasagnemethode. Onderop  komen de grote en laat bloeiende bollen en zo bouwen we laag voor laag op. De bloeiende bollen zijn niet alleen voor ons oog maar ook belangrijk voor insecten. De vroege bloeiers zoals krokussen leveren voeding aan vroege bijen en hommels na de winter. Klik hier voor de datum en meer infornatie.

September wordt ook wel spinnenmaand genoemd. Dat komt omdat spinnen tijdens de lente en zomer het liefst buiten leven. Zodra de nachten kouder worden, willen de vrouwtjes naar binnen. De mannetjes gaan erachteraan omdat ze willen paren. In hun zoektocht naar warmte en liefde kruipen ze door alle hoeken en gaten naar binnen. Je ziet er dus veel meer. Daarnaast zijn spinnen in de herfst volwassen en vallen ze meer op omdat ze groter zijn. Het zijn prima ongedierte bestrijders. Het voedsel van een spin bestaat vooral uit muggen, vliegen, motten en soms ook uit andere spinnen. Je hoeft niet bang te zijn dat je last hebt van een spinnenplaag als je er eentje ziet lopen. Ze houden zichzelf in evenwicht. Als er onvoldoende voedsel is, dan sterft het merendeel van de honger of ze eten elkaar op. Hoewel de herfst vaak als spinnentijd wordt gezien, valt hun échte paartijd grotendeels in mei. Dan zijn veel verschillende soorten actief, al zijn die vaak kleiner en minder opvallend. 

Bij de eerste aankondiging voor de plantestafettes 2025, is verzuimd om de link naar de pagina op onze website toe te voegen waar de plaatsen en data staan. Dit overzicht vind je hier De eerse plantestafette is op 17 oktober in Bergen. Daar gaan wij een speeltuin vergroenen. Wie wordt daar nu niet vrolijk van. Meestal zijn we 2 uurtjes bezig, incl. koffie/thee en wat lekkers dat verzorgd wordt door Dorien van het bedrijf De Groene Reiger, initiator van dit mooie project. Wil je meer weten of heb je interesse om een keertje mee te helpen dan kun je je bij jwpondman@home.nl terecht. 

Vogelrijkestad.nl, een initiatief van Vogelbescherming Nederland en partners, laat zien welke planten passen bij lokale omstandigheden én welke vogels daarvan profiteren. Zo wordt het makkelijker om steden en dorpen groener en vogelvriendelijker te maken. De keuze van planten blijkt cruciaal: struiken weghalen kan al betekenen dat soorten als de staartmees uit je tuin verdwijnen. De website biedt daarom een overzichtelijke plantenlijst (inheemse planten) met filters op o.a. grondsoort, licht en bloeitijd. Ook is er een vogellijst: per soort staat aangegeven welke planten voedsel of nestgelegenheid bieden. Zo kunnen wij bijdragen aan een leefbare, biodiverse omgeving en misschien wel een leuke soort naar onze tuin lokken. Meer info: www.vogelrijkestad.nl

Op onze website staat ook een duidelijke plantbeschrijving, samengesteld door onze kwekers met veel kennis, daar staat helaas niet bij met welke plant ik een appelvink (foto) in mijn tuin kan lokken.

In principe kan je iedere paddenstoel eten – alleen sommige maar één keer. Dit geldt zeker voor de groene knolamaniet, een van de meest giftige soorten paddenstoelen ter wereld, vaak gebruikt als moordwapen. De vergiftigingsverschijnselen treden uren tot een dag na het nuttigen van de paddenstoel op. De in de vruchtlichamen aanwezige cyclopeptiden vernietigen eerst de lever, daarna de nieren. Omdat het uiterlijk van de paddenstoel verandert per ontwikkelingsstadium en er meerdere vormen van dezelfde soort zijn, is vergissing met eetbare paddenstoelen zeer goed mogelijk. Vooral de witte vorm van de groene knolamaniet heeft wat weg van een wilde champignon. De hoed is eerst bolvormig en spreidt pas later uit tot een parasolvorm. Groene knolamanieten komen in Nederland vanaf juli tot en met oktober vrij algemeen voor in lanen, parken en in loofbossen, vooral in de buurt van eiken. Niet eten, handjes op de rug en alleen maar kijken.

In de tuin van onze secretaris, Anke van Kruijssen, groeit deze exotisch uitziende vrucht. Als je weet van welke plant deze vrucht is geef dit dan door aan  info@midden-kennemerland.groei.nl. Onder de goede inzendingen verloten wij de nieuwe Groei & Bloei agenda 2026.

Het record voor de zwaarste pompoen voor Nederland is 897 kilo. Hoe komt een pompoen zo groot? een van de deelnemers vertelt dat half juni, vlak na het bestuiven van de vrucht je een pompoen hebt van formaat grote knikker. Deze groeit met de juiste zorg en omstandigheden snel en is al gauw zo groot als een voetbal, daarna een skippybal enz, Op het boogtepunt kunnen ze op een dag 35 kilo zwaarder worden. Dagelijks gaat bij de pompoen 350 liter water de grond in. Tijdens het Open NK van dit jaar hebben de Belgen weer gewonnen met een pompoen van 1.017 kilo. Deze enorme pompoenen hebben afgezien van de zaden, weinig waarde. Er zit amper smaak aan. Ze zijn puur voor decoratieve doeleinden.

Wij hebben wel een lekker recept voor de kleine pompoen gevonden https://uitpaulineskeuken.nl/recept/ottolenghis-quiche-met-pompoen.

Op zaterdag 15 november kunnen grootouders met hun kleinkinderen een bijzondere ervaring beleven in het Ter Coulsterbos. Het bos is een prachtige plek tijdens een natuurwandeling vol avontuur en ontdekkingen onder leiding van een natuurgids. De wandeling, bedoelt voor kinderen van 4 tot 8 jaar en hun (groot)ouders, neemt de deelnemers mee langs kronkelende paadjes en verborgen hoekjes van het bos. Onderweg kunnen we sprookjesachtige elementen tegenkomen en leren we over de bomen, planten en dieren die in het bos wonen. De wandeling start om 13.30 uur en duurt ongeveer anderhalf uur. 
De bijdrage voor kinderen bedraagt € 5,-- (met limonade en wat lekkers bij terugkomst). De begeleider betaalt € 8,--. We starten en eindigen bij De Trog in Heiloo, Bullaan 4, 1851 VW.  Aanmelden bij info@midden-kennemerland.groei.nl. Na de bevestiging ontvang je een betaalverzoek. Deze wandeling is speciaal voor leden van Groei & Bloei en lezers van deze nieuwsbrief.

Tip: draag laarzen of stevige schoenen bij regenachtig weer en trek niet je mooiste kleren aan.

In vervolg op de vorige nieuwsbrief over het mastjaar: op de Veluwe is dit jaar 5,4 miljoen kilo aan mast (=eikels en beukenootjes) gevallen. De komende maanden is er dus veel voedsel beschikbaar voor de dieren. Dat is goed nieuws voor het bosecosysteem. Bij gebrek aan eikels moeten de zwijnen namelijk op zoek naar alternatieve voedselbronnen. Dat vinden ze in voedingsrijke plantenwortels van jonge boompjes, frambozen, bramen, brandnetels, zevenblad, dalkruid, gewone salomonszegel, etcetera. Daarmee veroorzaken ze veel schade en verstoren ze het verjongingsproces van veel inheemse planten. Dit heeft er bijvoorbeeld voor gezorgd dat er in het leefgebied van de zwijnen geen bosanemonen meer groeien. Zolang er genoeg eikels en andere mast te vinden is, hoeven ze geen planten te rooien. Dit is goed voor onze inheemse planten.

Jubileumtentoonstelling Annelies Jonkhart
In het weekend van 4 en 5 oktober exposeert Groei & Bloeister Annelies Jonkhart in de Witte Kerk Heiloo haar 40-jarig jubileum als realist en fijnschilder, zie afbeelding hierboven. Annelies haalt haar inspiratie uit de natuur. De jubileumtentoonstelling is in het witte kerkje in Heiloo (Heerenweg 32) op zaterdag 4 en zondag 5 oktober van 11.00 tot 17.00 uur. Toegang vrij. www.annelies.jonkhart.com

Verlangen naar Egmond
Stedelijk Museum Alkmaar brengt een ode aan Egmond – een dorp dat eeuwenlang kunstenaars inspireerde. Voor het eerst worden zeventiende- en negentiende-eeuwse meesterwerken samengebracht in de regio waar ze ontstonden. De tentoonstelling laat zien hoe deze bijzondere plek generaties kunstenaars wist te betoveren – van de Hollandse meesters tot de Amerikaanse schilders die Egmond internationaal bekend maakten.De expositie is tot 2 november. https://stedelijkmuseumalkmaar.nl/

Natuurboekenprijs 2025: Muizenleven
Filosoof Eva Meijer nam 25 afgedankte laboratoriummuizen in huis. Door met de muizen samen te leven leerde zij dat muizen veel minder verschillen van mensen dan we denken, met hun eigen karakters, hechte vriendschappen, gewoontes en rituelen. Uitgeverij Cosse. in de boekwinkel en via de gebruikelijke webwinkels te koop.

De presentaties beginnen, muv de middaglezing, om 20.00 uur. De zaal gaat 30 minuten voor de presentatie open. Let wel op de locatie waar de presentatie wordt gegeven. Het overzicht van de presentaties in 2025 is terug te vinden op de website.

• Zaterdagochtend 4 oktober: najaarsplantenmarkt, Kapelweg 70 in Limmen van 10.30-13.30 uur
• Donderdagavond 9 oktober presentatie Winter in Yellowstone, Ter Coulsterkerk Heiloo, Holleweg 111
• Zaterdagmiddag 11 oktober workshop bodemverbeteren. De Trog, Bullaan 4 in Heiloo. Start om 13.30 uur
• Dinsdagmiddag 14 en woensdagavond 15 oktober: bloemschikken Ter Coulsterkerk Heiloo, Holleweg 111
• Woensdagmiddag 5 november presentatie Floraal Glas Ter Coulsterkerk Heiloo, Holleweg 111
• Vrijdag 7 november bollenmand vullen vanaf 10.00 uur. Limmen in de loods aan de Kapelweg 70
• Zaterdagmiddag 15 november natuurwandeling grootouders met kleinkinderen, Heiloo, Bullaan 4 start 13.30
• Dinsdagmiddag 18 en woensdagavond 19 november bloemschikken Ter Coulsterkerk Heiloo, Holleweg 111
• Dinsdagmiddag 9 en woensdagavond 10 december bloemschikken Ter Coulsterkerk Heiloo, Holleweg 111
   
• Code KIK-kaart van de Vomar: GRHE2025.