Het duizelt als je het tuincentrum in stapt. Welke verharding is milieubewust en niet te duur? Hout is bijvoorbeeld hernieuwbaar, mits het uit verantwoorde bronnen komt. Dan betaal je wel de hoofdprijs. Geïmpregneerd hout is goedkoop, maar verzadigd met bestrijdingsmiddelen die vrijkomen bij gebruik en afdanking. Dan zijn er nog verhardingen met kunststof, zoals pvc, kunststof grastegels en composiet. Ze geven microplastics af tijdens het gebruik en zijn vaak niet geschikt voor recycling.

Het goedkoopst zijn betontegels en -stenen. Goedkoop is duurkoop, zeker in dit geval. Voor het beton is cement nodig, dat tijdens de productie veel CO2 uitstoot. Het gaat landelijk om zo’n 2% van de jaarlijkse uitstoot. Sommige bedrijven experimenteren met het terugwinnen van cement, maar je zult dat nog niet tegenkomen in tuintegels. Bovendien bevat beton grind. Dat wordt gewonnen in Limburg en de Noordzee, ten koste van het landschap. Beter zijn cement en beton met bouwpuin. Die herken je aan een milieukeur. In plaats van een grindpad kies je voor je tuin ook beter gravel, eveneens bouwpuin. Dat wordt tenminste niet opnieuw gewonnen, maar kan wel weer vervuild zijn.

Veel verhardingen gaan dus ten koste van het landschap, vergroten de afvalhoop en vervuilen water en lucht. En dan nog ons afval: ongeveer de helft daarvan is bouwafval, waar ook stenen en tegels onder vallen. Daarom zoek ik mijn materialen liever tweedehands. Een hoop mensen willen van hun verhardingen af, zoals tegels, waaltjes of grind. Soms wordt het zelfs gratis aangeboden. Een goed alternatief dus voor de milieu- én budget bewuste tuinier.

In mijn tuin heb ik bijvoorbeeld kapotte trommelstenen. Dat zijn die kleine vierkante cement stenen, die in dit geval vaak een hoek of een schuine helft tot een derde missen. Zo’n beschadiging leent zich prima voor een spiraal! Zo heb ik er een cirkelvormige verharding van gemaakt. Mijn terras maakte ik dan weer van allerlei verschillende materialen: omgekeerde plavuizen, bouwstenen, enkele grindtegels, stoeptegels, trommelstenen, zelfs ronde cement paaltjes. Hoe gekker, hoe beter, wat mij betreft. Het nadeel is dat je dan met wisselende tegelhoogtes werkt als je het legt, zodat dat je langer bezig bent met stellen. Bij klanten heb ik ook wel bestaande verharding opgebroken met rijen klinkers of andere stenen. Zo ziet je terras er toch weer fris uit, met alleen oude tegels.

Zo veel mogelijk groen is goedkoper en beter voor dieren, bodemleven en klimaat, maar soms ontkom je niet aan bestrating. Het leukste vind ik dan tweedehands: origineel en je voorkomt in één klap nieuwe productie én afval. En wil je er weer vanaf? Maak dan een ander er blij mee. Geef het door. Zolang de tuinwereld niet in kringloop werkt doen we het zelf wel.

Iris Veltman